فرش مهربان یکی از قالی‌های اصیل و ارزشمند استان آذربایجان شرقی است که در منطقه مهربان، واقع در نزدیکی تبریز، بافته می‌شود. این فرش‌ها که به واسطه طرح‌های منحصربه‌فرد، کیفیت بالای بافت و رنگ‌بندی خاص شناخته می‌شوند، بخشی از هویت قالی‌بافی آذربایجان را تشکیل می‌دهند.
پیشینه تاریخی فرش مهربان
بافت قالی در منطقه مهربان ریشه‌ای چندصدساله دارد و با توجه به نزدیکی این منطقه به تبریز، تأثیرپذیری آن از هنر قالی‌بافی این شهر اجتناب‌ناپذیر بوده است. این فرش‌ها از دوران صفویه به‌عنوان یکی از محصولات ارزشمند منطقه شناخته شدند و در دوره‌های بعدی، به‌ویژه در دوره قاجار، به بازارهای داخلی و خارجی راه یافتند.
در گذشته، قالی‌بافی در مهربان به‌عنوان یک هنر خانوادگی و محلی شناخته می‌شد و زنان و مردان این منطقه با استفاده از ابزارهای سنتی و مواد اولیه طبیعی، فرش‌هایی با طرح‌های متنوع تولید می‌کردند. رنگ‌های گیاهی و پشم مرغوب محلی از ویژگی‌های اصلی این قالی‌ها بودند که آن‌ها را به یکی از بادوام‌ترین و ماندگارترین فرش‌های ایران تبدیل کرده است.
ویژگی‌های فرش مهربان
۱. طراحی و نقوش خاص
قالی‌های مهربان عموماً دارای نقوش هندسی و گل‌دار هستند که در برخی موارد به قالی‌های هریس و سراب شباهت دارند. نقوش محبوب شامل:
لچک و ترنج که در مرکز و گوشه‌های قالی دیده می‌شود.
بته‌جقه و شاه‌عباسی که نمادی از اصالت و سنت در هنر قالی‌بافی این منطقه است.
خطوط هندسی و شکسته که آن را از سایر قالی‌های آذربایجان متمایز می‌کند.
۲. رنگ‌بندی طبیعی و زنده
یکی از ویژگی‌های بارز قالی‌های مهربان، استفاده از رنگ‌های طبیعی و گیاهی است. این رنگ‌ها از پوست انار، روناس، نیل و پوست گردو به دست می‌آیند و باعث دوام بالای رنگ و زیبایی ماندگار فرش می‌شوند. ترکیب رنگ‌ها معمولاً شامل:
✔ قرمز لاکی
✔ آبی سرمه‌ای
✔ زرد طلایی
✔ کرم و نخودی
۳. کیفیت و مواد اولیه
فرش‌های مهربان معمولاً از پشم محلی بافته می‌شوند که نرمی و لطافت خاصی دارد. در برخی موارد، چله فرش از پنبه یا ابریشم ساخته می‌شود که موجب افزایش استحکام آن می‌شود. همچنین، گره ترکی و فارسی در این قالی‌ها به کار می‌رود که موجب افزایش ظرافت و دوام فرش می‌شود.
فرش مهربان در بازار داخلی و جهانی
قالی‌های مهربان به دلیل طرح‌های سنتی و کیفیت بالا، نه‌تنها در بازار ایران بلکه در کشورهای اروپایی، آمریکا و کشورهای عربی نیز مورد استقبال قرار گرفته‌اند. صادرات این فرش‌ها از گذشته تا امروز ادامه داشته و از آن به‌عنوان یکی از فرش‌های محبوب در بازارهای بین‌المللی یاد می‌شود.
قیمت این قالی‌ها به دلیل کیفیت بالا و استفاده از رنگ‌های طبیعی، نسبت به بسیاری از قالی‌های مدرن بالاتر است، اما همچنان از قالی‌های تبریز ارزان‌تر محسوب می‌شود که آن را به گزینه‌ای مناسب برای علاقه‌مندان به فرش‌های دستباف ایرانی تبدیل کرده است.